HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN THỊ TRƯỜNG CARBON

Những thách thức mới gần như luôn tạo ra các thị trường mới, cuộc khủng hoảng khí hậu đang diễn ra và lượng khí thải toàn cầu gia tăng cũng không phải ngoại lệ. Nghị định thư Kyoto về cắt giảm phát thải khí nhà kính năm 1997 và Hiệp định Paris năm2015 đã tạo điều kiện cho sự hình thành và phát triển thị trường carbon – một loại hàng hóa đặc biệt.  Sự ra đời của các chương trình mua bán khí thải bắt buộc mới và áp lực ngày càng tăng của người tiêu dùng đã thúc đẩy các công ty chuyển sang thị trường tự nguyện để bù đắp carbon. Thay đổi thái độ của công chúng về biến đổi khí hậu và phát thải carbon đã tạo thêm động lực cho chính sách công. Mục tiêu của việc định giá carbon là hạn chế việc phát thải khí nhà kính hiệu quả thông qua sử dụng các cơ chế thị trường để chuyển chi phí phát thải cho các nguồn phát thải theo nguyên tắc “người gây ô nhiễm phải trả tiền”. Việc này giúp hạn chế ô nhiễm môi trường, bảo vệ sức khỏe, góp phần tạo doanh thu và thúc đẩy đổi mới công nghệ tại các cơ sở phát sinh khí nhà kính.

Năm 2012, Việt Nam trở thành thành viên của Chương trình sẵn sàng tham gia thị trường carbon quốc tế. Năm 2015, Dự án Chuẩn bị sẵn sàng cho xây dựng thị trường carbon tại Việt Nam (VNPMR) được triển khai nhằm tăng cường năng lực xây dựng các công cụ thị trường, tạo điều kiện cho việc hình thành thị trường carbon ở Việt Nam. Trong khuôn khổ Dự án VNPMR, nhiều nghiên cứu chuyên sâu đã được thực hiện nhằm đề xuất chính sách, công cụ quản lý nhà nước về thị trường carbon, bao gồm cơ chế tạo tín chỉ, hệ thống giao dịch phát thải (ETS), phí/thuế và cơ chế chứng chỉ xanh. Cục Biến đổi khí hậu, Bộ Tài nguyên và Môi trường đánh giá, qua 5 năm triển khai, Dự án VNPMR đã cơ bản hoàn thành với những đóng góp từ các nghiên cứu thí điểm tại một số ngành như: sản xuất thép, quản lý chất thải rắn. Đây là bước chuẩn bị quan trọng để Việt Nam tiến tới hình thành và phát triển thị trường carbon trong nước cũng như tham gia thị trường carbon thế giới.

1. Tín chỉ carbon là gì?

Tín chỉ carbon còn được gọi là cho phép carbon, hoạt động giống như phiếu cho phép phát thải. Khi một công ty mua tín dụng carbon, thường là từ chính phủ, họ được phép tạo ra một tấn khí thải CO2. Với các khoản tín dụng carbon, doanh thu carbon chảy theo chiều dọc từ các công ty đến các cơ quan quản lý, mặc dù các công ty cuối cùng với các khoản tín dụng vượt mức có thể bán chúng cho các công ty khác.

2. Thi trường carbon là gì?

Khi nói đến việc bán tín chỉ carbon trong thị trường carbon, có hai thị trường quan trọng, riêng biệt để lựa chọn.

• Một là thị trường được điều tiết, được thiết lập bởi các quy định "giới hạn và thương mại" ở cấp khu vực và tiểu bang.
• Loại còn lại là một thị trường tự nguyện, nơi các doanh nghiệp và cá nhân mua các khoản tín dụng (theo cách riêng của họ) để bù đắp lượng khí thải carbon của họ.

Hãy nghĩ theo cách này: thị trường điều tiết là bắt buộc, trong khi thị trường tự nguyện là tùy chọn. Khi nói đến thị trường quy định, mỗi công ty hoạt động theo chương trình giới hạn và thương mại được cấp một số lượng tín chỉ carbon nhất định mỗi năm. Một số công ty trong số này tạo ra ít khí thải hơn so với số tín chỉ mà họ được phân bổ, khiến họ thặng dư tín chỉ carbon.

Mặt khác, một số công ty (đặc biệt là những công ty có hoạt động cũ hơn và kém hiệu quả hơn) tạo ra nhiều khí thải hơn số tín chỉ mà họ nhận được mỗi năm có thể trang trải. Các doanh nghiệp này đang tìm cách mua tín chỉ carbon để bù đắp lượng khí thải của họ vì họ phải làm.